БАЙГУУЛЛАГА ДАХЬ СТРАТЕГИ ТӨЛӨВЛӨЛТ

Байгууллагын орчинд стратеги төлөвлөлт хийх нь зах зээл дээрх эдийн засгийн тогтворгүй нөхцөл байдалтай холбоотойгоор чухалчлагдах болсон. Стратеги төлөвлөлт гэдэг нь зорилго, зорилтдоо хүрэхийн тулд байгууллага өөрийн үйл ажиллагааг эрэмбэлэх, төлөвлөх үйл явцыг хэлнэ. Стратеги төлөвлөлт нь урт хугацааны шинж чанартай бөгөөд байгууллагын нөөцийг үр дүнтэй захиран зарцуулах боломж олгодог байна.

Байгууллагын хүрээн дэх стратеги төлөвлөлтийг дараах таван үе шаттайгаар хэрэгжүүлдэг байна. Үүнд:

1.      Байгууллагын зорилго, зорилт, үйл ажиллагааны хүрээг тодорхойлох

2.      SWOT шинжилгээ

3.      Стратеги сонгож боловсруулах

4.      Сонгосон стратегиа хэрэгжүүлэх

5.      Хэрэгжилтэд хяналт тавьж үнэлэх зэрэг болно.

Байгууллагын нийцтэй зорилго нь тодорхой цаг хугацаанд хэрэгжих, хэмжигдэхүйц, бусад байгуулллагын зорилготой үл зөрчилдөх, хянагдахуйц, хүрч болохуйц байна. Зорилго нь санхүүгийн, тактикийн, үйлдвэрлэлийн гэх мэт олон төрөлтэй байж болдог.

Байгууллагын зорилго нь тухайн байгууллагын гадаад, дотоод орчны үнэлгээ, шинжилгээн дээр суурилдаг. Гадны орчны шинжилгээ гэдэг нь байгууллагын зах зээл дээрх боломж, аюулыг судална гэсэн үг юм. Аюул, боломж гэдэгт эдийн засаг, техник технологи, улс төрийн бодлого, нийгмийн зан үйл гэх мэт зүйлс ордог байна. Гадаад орчны үнэлгээ, шинжилгээ хийснээр байгууллагын хувьд үүсч болох гадаад аюул, боломжийг тооцоолох нөхцөл бүрддэг байна. Үүний дараа байгууллагын давуу болон сул талыг үнэлэх шаардлагатай болно. Дотоод орчны шинжилгээ нь дотоод асуудлаа оношлох үйл явц юм. Гадаад боломжоо ашиглахын тулд байгууллага дотоод нөөцөө хэрхэн үр дүнтэй захиран зарцуулах, гадаад аюулыг үүсгэж болох сул талаа хэрхэн далдлах зэрэг асуудлыг судална гэсэн үг юм. Хүчтэй болон сул талаа тодорхойлно гэдэг нь байгууллага өөрийн хувьд чиг үүргийн бүс буюу байгууллагын маркетинг, санхүү, үйл ажиллагаа, хүний нөөц, дүр төрх, соёлоо авч үзнэ гэсэн үг юм. Гадаад, дотоод орчныг шинжлэхэд    SWOT шинжилгээ хийх шаардлагатай болдог. Хүчтэй болон сул талыг тодорхойлох, гадаад орчин дахь боломж, аюулыг тодорхойлох явдал юм. Матрицаа гаргаж, хүчин зүйлээ тодорхойлон стратеги хөгжлийн чиглэлийг илэрхийлэх боломж, давуу талаа хэрхэн хослуулах, стратеги саад буюу сул тал, аюулаа хэрхэн гэтлэх тухай зураглал бий болгоход оршино.

Стратеги гэдэг нь зохион байгуулалтын бүтцийг байгууллагын зорилгод хүрэх үйл явцад нийцүүлж өөрчлөх, төгөлдөржүүлэх, хөгжүүлэх үйл явц, аргыг хэлнэ. Үйл ажиллагааны тодорхой онцлогоос хамааран байгууллагын стратеги янз бүр байна. Тухайлбал, хорогдуулах стратегийн зэрэгцээ өсгөх стратеги тэрчлэн холимог стратеги гэж байна. Байгууллагын өрсөлдөх чадвар, хөгжлийн хэтийн төлөв, боломжийг тооцох үзэх нь байгууллагын хувьд чухал юм. Сонгосон стратегиа хэрэгжүүлэх нь байгууллагын төлөвлөлтөд онцгой чухал ач холбогдолтой. Стратеги төлөвлөлт амжилттай хэрэгжихэд дараах зүйлд анхаарах шаардлагатай гэж үздэг. Үүнд:

1.      Байгууллагын алсын хараастратеги, төлөвлөгөөг энгийн ажилчид зөв ойлгосон байх:

2.      Шаардлагатай бүх нөөцөөр байгууллагыг хангах:

3.      Бодлого, тактик, үйл явц, дүрэм журмыг боловсруулах:

4.      Стратеги, сэдэлжүүлэлтийн уян хатан тогтолцоо бүрдүүлэх:

5.      Стратегиа дэмжсэн хамтач соёлыг бий болгох:

6.      Удирдлагын түвшин бүр зорилтоо шийдвэрлэж, өөрт оногдсон чиг үүргээ хэрэгжүүлэх зэрэг болно.

Сонгосон стратегиа хэрэгжүүлсний үр дүнд байгууллага зорилго, зорилтдоо хүрдэг байна. Эргэх холбооны туслалцаатайгаар байгууллагын үйл ажиллагааг хянах бололцоотой. Стратеги төлөвлөлт хийхдээ дараах зүйлсэд анхаарал хандуулах шаардлагатай. Эдгээрт:

Стратегийг дээд удирдлагын зүгээс боловсруулах:

Стратеги төлөвлөлт нь цуглуулсан мэдээлэл дээр суурилсан байх:

Стратеги төлөвлөлтийг өөрчлөгдөж болохуйцаар зохион явуулах:

Стратеги төлөвлөлттэй холбоотойгоор үүсэх зардал байгууллагын хүрсэн үр дүнгээс доогуур байх зэрэг болно.  

Стратеги төлөвлөлтийн үзэл баримтлал нь байгууллага хувьсан өөрчлөгдөж буй орчинд хурдан дасан зохицох, орчин үежих боломжтой байхад оршино.

БАЙГУУЛЛАГА ДАХЬ ЗӨРЧИЛ: ОЙЛГОЛТ, ШАЛТГААН, ТӨРӨЛ, ЧИГ ҮҮРЭГ

Байгууллагын сэтгэл зүйд зөрчлийн асуудлыг чухалчлан авч үздэг. Зөрчил гэж юуг хэлэх вэ? Байгууллага дахь зөрчил гэдэг нь аливаа нэг талын тодорхой үйл ажиллагаа нөгөө талын эрх ашиг, байр суурь хөндөгдсөний улмаас харилцан зөрчил үүсэхийг хэлнэ. Өөрөөр хэлбэл, харилцагч хоёр талын харилцаан дээр асуудал үүсэхийг зөрчил гэнэ.  

Зөрчил гэдэг нь заавал ч үгүй дайн, тулаан, аюул, маргаан бий болгоно гэсэн утгыг илэрийлэхгүй бөгөөд зөвхөн саналын нэгдмэл байдал алдагдахыг хэлнэ.

Гэхдээ ихэнх тохилдолд үзэл бодлын олон талт байдал үүсч, нэмэлт мэдээлэлд дүн шижилгээ хийх замаар асуудлыг шийдвэрлэх боломжит хувилбарыг боловсруулахад чиглэгддэг. Энэ үйл явц нь эргээд байгууллага дахь удирдлагын шийдвэр гаргах үйл явцын үр ашгийг нэмэгдүүлж, байгууллагын нэр хүндийг өргөж өгдөг байна. Байгууллагын сэтгэл зүйд зөрчлийн асуудлыг хоёр эсрэг тэсрэг байр сууринаас авч үздэг. Нэг тал нь зөрчлийг эерэг, байгууллагын хөгжилд таатай нөлөө үзүүлдэг гэж үздэг бол хоёр дахь үзэл онол нь зөрчлийг илрэх бүрт дарж байх хэрэгтэй, байгууллага ямар ч тохиолдолд үзэл бодлын нэгдмэл байр суурьтай байх ёстой гэсэн санааг гаргадаг.  

Ямар учраас байгууллага дахь зөрчлийг ийнхүү хоёрдмол байр сууринаас авч үзнэ вэ?

Энэ бол зөрчлийн хоёрдмол шинж чанартай шууд холбоотой. Нэг талаас зөрчил нь байгууллага дахь үйл ажиллагааны үр ашгийг дээшлүүлж өгдөг бол нөгөө талаас ажилчдын сэтгэл ханамж буурч хөдөлмөрийн хамт олны нэгдмэл байр суурь алдагдаж, улмаар байгууллагын үр ашиг буурахад хүргэдэг байна. Гэхдээ зөрчлийг хэрхэн үр дүнтэй удирдах вэ гэдгээс дээрх үйл явц шууд хамаарна.

Байгууллагын сэтгэл зүйд зөрчил үүсэх дараах нөхцөл байдаг гэж үздэг. Үүнд:

1.      Нөөцийн хуваарилалт:

2.      Эрх, үүргийн харилцан хамаарал:

3.      Зорилго, зорилтын нэгдмэл байдал алдагдах:

4.      Үнэт зүйлийн ялгаа бий болох:

5.      Амьдралын туршлага, зан үйлийн ялгаа:

6.      Байгууллагын дотоодод харилцаа холбоо муу байх зэргийг багтааж үздэг.

Байгууллагын хүрээнд зөрчлийн дараах үндсэн дөрвөн хэлбэрийг авч үздэг. Эдгээрт:

1.      Сэтгэцийн түвшин дэх буюу бие хүн доторх зөрчил:

2.      Бие хүн хоорондын зөрчил:

3.      Хөдөлмөрийн хамт олон, хувь ажилчны дундах зөрчил:

4.      Хөдөлмөрийн хамт олон хоорондын зөрчил байна.

Байгууллага дахь зөрчлийг шийдвэрлэх дараах арга байна. Үүнд:

1.      Зөрчлөөс зайлсхийж болно:

2.      Зөрчилд оролцогч талуудад эрх тэгш хандаж болно.

3.      Албадлага хэрэглэж болно.

4.      Зөвшилцөлд хүрч болно.

5.      Асуудлыг шийдвэрлэж болно.

Ямар ч тохиолдолд байгууллага доторх зөрчлийг шийдвэрлэх үйл явц үр ашгийг нэмэгдүүлэхэд чиглэгдэх ёстой.